Actualiteit? Beeld je in! 
BSO – leerlingen met ‘goesting’ voor actualiteit

Inleiding

BSO’ers, goesting en actualiteit in één zin? Volgens de clichés kan dat niet kloppen. Maar wat als we ze betrekken in de keuze voor de actuele items waarrond ze werken? En wat als we ze ondersteuning op maat bieden? Dat was de uitdaging van een van de Teacher Design Teams binnen het project Tablio van Hogeschool PXL. Het resultaat is het multimediale actualiteitsproject ‘Actualiteit? Beeld je in!’.
 

Figuur 1 logo van het project

Tablio

Het actualiteitsproject werd ontwikkeld in het kader van het onderzoeksproject Tablio aan de Hogeschool PXL (Hasselt). Tablio is een praktijkonderzoek dat het constructief gebruik van tablets in het onderwijs bestudeert. Het onderzoek startte in 2012. Na het ontwikkelen, uittesten en verfijnen van een aantal concrete tablettoepassingen werd al snel duidelijk dat de tablet veel potentieel bezat om in te spelen op verschillen tussen leerlingen inzake leren. De focus van het project verschoof dan ook naar gepersonaliseerd leren en differentiatie. Tablio ontwikkelde een didactisch kader, analyseerde bestaande good practices en ging dieper in op bepaalde hiaten. De opgedane expertise en good practices werden verspreid via een MOOC.  In 2017 startte Tablio met een internationale samenwerking in het kader van een Erasmus+ project.  Binnen deze samenwerking werden er in zes Europese landen twee teacher design teams opgesteld. In zo’n teacher design team werken onderzoekers, leerkrachten en studenten lerarenopleiding samen aan een concrete vraag van een school.
 

Figuur 2 logo Tablio
 

Het teacher design team van het project ‘Actualiteit? Beeld je in!’ bestaat uit Hanne Rosius (vakdidacticus PAV en onderzoeker aan de PXL in Hasselt), Axelle Bollen (student bachelor secundair onderwijs PXL) en Myriam Bortels (leerkracht PAV HAST). Studenten Eef Vanderstraeten en Alexander Kalebka (PXL) en leerkracht Mieke Magchiels (HAST) hielpen mee met het uittesten en verfijnen. 
In het vak PAV wordt er thematisch gewerkt. De leerkrachten merkten dat de motivatie voor de aangeboden thema’s niet altijd even hoog ligt. Het leerplan PAV schrijft voornamelijk functionele vaardigheden voor. Het open leerplan biedt een ruime marge waarbinnen lesonderwerpen bepaald kunnen worden, zolang de functionele vaardigheden eraan opgehangen worden. Het is in principe mogelijk om leerlingen keuze te geven inzake lesonderwerpen. De leerkrachten betwijfelen echter of leerlingen voldoende zelfsturing bezitten om hun eigen leren in handen te nemen. Langs de andere kant is zelfstandigheid een rode draad doorheen het leerplan PAV van de derde graad.
Onze oorspronkelijke onderzoeksvraag luidde bijgevolg als volgt: ‘Kunnen we leerlingen binnen het curriculum PAV meer autonomie geven om te kiezen waarover ze leren en de motivatie zo vergroten? Kan de tablet autonomie ondersteunend leren bevorderen?’ 
Het design werd gebaseerd op het ABC – model: een theorie om autonomie-ondersteunend leren te bevorderen. In het ABC – model staan drie kenmerken centraal: autonomie, verbondenheid en competentie. In de volgende onderdelen wordt het project ‘Actualiteit? Beeld je in!’ toegelicht aan de hand van deze drie kenmerken.

Autonomie: vanuit sterke beelden naar actualiteit

Om de onderzoeksvraag te exploreren  besloten het teacher design team zich te richten op actualiteit. Actualiteit vormt een belangrijk onderdeel van het curriculum PAV en biedt voldoende mogelijkheid om keuze in te bouwen. Het ABC – model schrijft immers voor dat autonomie van leerlingen vergroot wordt door een rijk aanbod van leermateriaal waaruit leerlingen kunnen kiezen. Om de interesse voor actualiteit te prikkelen besloot het teacher design team te vertrekken van sterke actuele foto’s. Een sterke foto is een beeld dat interessant is omdat het een bepaalde emotie oproept. Toch weet je niet onmiddellijk weet welk verhaal er achter de foto schuilt. 
 

Figuur 3: een sterke foto toont emotie zonder veel prijs te geven over het verhaal.

Leerlingen zijn erg gericht op beelden. Sterke foto’s kunnen heel wat vragen oproepen bij leerlingen en zo interesse om te leren genereren. Die nieuwsgierigheid moet de leerlingen motiveren om op zoek te gaan naar het verhaal en te leren over de actualiteit. Figuur 3 toont bijvoorbeeld een sterk beeld over de vluchtelingenstroom vanuit Honduras. Vanuit de interesse voor het beeld van een serene moeder met huilend kind tegenover een vastberaden ordehandhaver kan de leerling gemotiveerd worden om te onderzoeken wat er precies aan de hand is in Honduras.
Het teacher design team ondervond snel dat er voldoende sterke foto’s te vinden zijn over actuele onderwerpen om een rijk aanbod te creëren.  De meeste BSO - leerlingen bezoeken echter niet de kanalen die zo’n beelden verspreiden (kwaliteitskranten, actualiteitmagazines, …). Daarom besloot het team de beelden te verzamelen en verspreiden via een Instagramkanaal (figuur 5). Instagram is een populaire app die veel leerlingen op hun smartphone hebben. Leerlingen kunnen het projectkanaal volgen en worden zo ook buiten de schooluren geprikkeld en nieuwsgierig gemaakt voor actuele onderwerpen.
 

Figuur 4 app Instagram
 

Figuur 5 instagramkanaal 'tablioPXL' vol sterke actuele foto's

Omdat je toch niet alle leerlingen kan bereiken via Instagram en omdat de fysieke aanwezigheid van de foto’s in de klas een pluspunt is, worden de foto’s in het klaslokaal aangeboden via een fotorek. Leerlingen kunnen in dat rek ‘shoppen’ en een beeld kiezen dat hen aanspreekt. Zo speelt het ontwerp in op verschillen in interesse tussen de leerlingen en verhoogt het de autonomie van leerlingen tijdens het leren.
 

Figuur 6 leerlingen kiezen een foto in het fotorek.

Competentie: van foto naar verhaal

Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Achter elke foto schuilt een actueel verhaal. Eens de leerlingen een foto kozen, moeten ze op zoek gaan naar de ‘duizend woorden’ achter hun beeld. De leerlingen moeten dat verhaal reconstrueren en dit in een filmpje gieten. Hun antwoord omvat een vaste structuur:

• Waarom heb ik deze foto gekozen?
• Waar dacht ik dat het over ging?
• Wat is het echte verhaal achter de foto? (W – vragen)

Om de leerlingen op weg te helpen wordt er een inleidende les voorzien. In die les stellen de leden uit het teacher design team hun eigen foto voor. 
 

Figuur 7 Leden van het teacher design team stellen hun foto voor aan leerlingen

Het zoeken naar het verhaal achter een foto is niet voor alle leerlingen even evident. Leerlingen moeten zich competent voelen om die opdracht aan te pakken. Het actuarek bevat daarom naast foto’s ook hulpkaarten met een qr – code die leidt naar ondersteuning op vlak van de werking van de apps, het zoekproces of taal (figuur 8). De basis wordt gevormd door de OVUR - stappen. Per stap wordt er een begeleidende fiche in het rek geplaatst.
 

Figuur 8 hulpkaarten in het fotorek

• O (oriënteren): in deze stap conceptualiseren de leerlingen hun werk. Op de achterkant van hun foto vinden ze kernwoorden om hen op gang te helpen (figuur 9). Met die woorden kunnen ze op zoek gaan op het internet. Daarnaast zijn er ook QR – codes achter een weg te krassen laag (figuur 10). Die codes leiden tot toegankelijke bronnen met meer informatie over de foto. Wie dat nodig heeft kan daar gebruik van maken.
• V (voorbereiden): de leerlingen schrijven hun tekst uit en zoeken afbeeldingen om het verhaal achter hun foto te verduidelijken. Om de keuze te verantwoorden kunnen ze beroep doen op een Padlet met woordenschat (figuur 11). Voor het verhaal achter de foto zijn er handleidingen voor het vinden van afbeeldingen én spreekkaders voor wie dat nodig heeft.
• U (uitvoeren): de leerlingen spreken hun verhaal in. Dit doen ze via de app Adobe Spark zodat er gemakkelijker een duidelijk verhaal gebracht kan worden met andere beelden. Het filmpje wordt vervolgens geüpload in Flipgrid. Van beide apps vinden de leerlingen een instructievideo via een qr – code in het fotorek. Ook dit gebruiken ze enkel als ze het nodig hebben.
• R (reflecteren): de leerlingen krijgen feedback van de leerkracht en medeleerlingen. Op basis daarvan formuleren ze een werkpunt voor het volgende filmpje. 

 

​​​​​​​Figuur 9 kernwoorden op de achterkant van de foto's
 

​​​​​​​Figuur 10 ondersteuning op maat onder een kraslaag
 

​​​​​​​Figuur 11 Talige ondersteuning op Padlet

Door de diverse hulpkaarten aan te bieden spelen we in op statusverschillen tussen de leerlingen. Zo bevorderen we het competentiegevoel en kan elke leerling zelfstandig werken binnen het project.
 

​​​​​​​Figuur 12 Leerlingen op zoek naar het verhaal achter de foto

Spark Video en Flipgrid?

Wanneer de leerlingen het verhaal onderzocht hebben gieten ze het in een filmpje. Dat filmpje maken ze via de app Spark Video. Spark Video richt zich op het maken van video’s met animatie, tekst en voice-overs. Je importeert bestaande foto’s en voegt ze eenvoudig samen tot een video met effecten, animaties en een gesproken voice-over. Materiaal kan worden geïmporteerd uit je eigen camerarol, Lightroom, Google Foto’s of Facebook. Deze app is bijzonder geschikt voor digital storytelling en past dus naadloos binnen het opzet van het project ‘Actualiteit? Beeld je in!’. 
 

​​​​​​​Figuur 13 app Spark Video

De leerlingen reconstrueren dus het verhaal achter hun foto door beelden (zoals kaartmateriaal, belangrijke personen, plaatsen, …) samen te voegen in Abobe Voice en vervolgens de uitleg in te spreken. Ze kiezen daarbij of ze zelf in beeld komen of enkel hun stem opnemen.
 

​​​​​​​Figuur 14 Een leerlingen spreekt haar verhaal in op Adobe Voice

Alle filmpjes die de leerlingen maken in Adobe Voice worden op één canvas verzameld via de app Flipgrid. Flipgrid is een interessante tool om leerlingen te engageren en formatief te evalueren. Het principe is eenvoudig: de leerkracht stelt een korte, schriftelijke vraag en leerlingen kunnen antwoorden met een videoboodschap waarvan de leerkracht bepaalt hoe lang het filmpje duurt. Alle video’s komen dan in een soort raster terecht. Dat raster is visueel erg sterk en stimuleert leerlingen om antwoorden van medeleerlingen te bekijken. 
 

​​​​​​​Figuur 15 app Flipgrid

De tool, online of via de app te gebruiken, werkt erg eenvoudig. Nadat je je geregistreerd hebt, creëer je een raster en maak je vragen aan. Met je gratis account kan je grids maken. Dat zijn een digitale klassen waarin je zoveel vragen stelt als je wil. Ook het aantal antwoorden (video’s van leerlingen) is onbeperkt. Je kan aan je grid aangepaste evaluatiecriteria koppelen. Verder kan je als leerkracht of leerling met een videoboodschap reageren op elke video. 
Elke vraag genereert een URL of QR – code waarmee je leerlingen rechtstreeks kunnen reageren. Je kan als leerkracht onder meer de vraag beveiligen met een wachtwoord en beslissen of je de video’s wil modereren voor ze gepubliceerd worden.
Voor de leerlingen is het nog eenvoudiger, want zij hebben zelfs geen account nodig. Zij klikken eerst op de link, loggen in met een code en klikken daarna op het grote plus teken, geven toestemming aan microfoon en webcam en nemen een foto met die webcam als identificatie. Daarna kunnen ze en die opname herbeluisteren. Als ze tevreden zijn dienen ze hun video boodschap in. 
 

​​​​​​​Figuur 16 Verschillende actuele verhalen verzameld in Flipgrid

Door de video’s van het project ‘Actualiteit? Beeld je in!’ te verzamelen in Flipgrid kunnen de leerlingen elkaars werk bekijken en verwerven ze meer actuele informatie. Op die manier krijgen de leerlingen zicht op meerdere actuele items.  
Verbondenheid: verhalen delen en feedforward

Om de leerlingen een gevoel van verbondenheid te geven, werken we met een coachingsgesprek om hen op gang te helpen. We laten alle leerlingen aan een filmpje werken gedurende de eerste lessen. Zo kunnen ze onder begeleiding kennismaken met de opdracht. De tweede foto verwerken ze meer zelfstandig. 
We gebruiken het evaluatiesysteem van Flipgrid om feedback te geven op volgende criteria:

• Verantwoording keuze foto
• Verhaal achter de foto
• Taal
• Werkhouding
• Creativiteit

Deze criteria worden voor de leerlingen verduidelijkt op een evaluatiefiche die aan het fotorek hangt.
De leerkracht vult dit evaluatiesysteem in. In de evaluatie wordt de nadruk gelegd op wat reeds goed verliep. Er wordt een concreet en haalbaar werkpunt geformuleerd voor de tweede foto. 

 

​​​​​​​Figuur 17 evaluatiecriteria voor feedforward in Flipgrid

De app Flipgrid maakt het mogelijk om op video’s van anderen te reageren met een video – antwoord, die meteen onder de video geplaatst wordt in de vorm van een bolletje waarop je kan klikken. Het teacher design team besloot de mogelijkheid van video – antwoorden te benutten om aan peer assessment te doen. De leerlingen geven elkaar via een video-antwoord een concrete top (wat lukt al erg goed?) en tip (hoe kan het volgende keer nog beter?). Zo kunnen de leerlingen telkens groeien in het samenvatten van een actueel item. Het systeem van een tip en een top zorgt ervoor dat leerlingen elkaar in een veilige sfeer beoordelen.
 

​​​​​​​Figuur 18 Video met drie video - reacties

Enkele bevindingen

De leerlingen van HAST werden tijdens de testperiode regelmatig ingeschakeld om mee na te denken over de kwaliteit van het project ‘Actualiteit? Beeld je in!’.

Figuur 19 De sterke punten aangegeven door leerlingen na een eerste testronde
De leerlingen en leerkrachten uiten zich erg positief over de aanpak. De leerlingen appreciëren vooral de plaats voor eigen interesse. Ze ervaren de foto’s als erg prikkelend en vinden zonder probleem een foto die hen interesseert. Sommige leerlingen gaan zelfs zelf op zoek naar extra beelden voor het project. 
Verder vinden de leerlingen het brede aanbod aan hulpmiddelen voor taal, het zoekproces en het gebruik van de apps erg nuttig. Ook het feit dat ze zelf kunnen kiezen of ze de hulpmiddelen nodig hebben slaat aan. Ze voelen zich ondersteund en voldoende competent om de opdracht aan te kunnen.
Tenslotte oordelen zowel de leerlingen als de leerkrachten dat de apps erg gebruiksvriendelijk zijn. Leerlingen waren snel weg met de werking van de apps en er deden zich nergens praktische problemen voor.
Tijdens het uittesten stootten we ook op enkele verbeterpunten. Ook hier hielpen de leerlingen het teacher design team om deze verbeterpunten te ontdekken. 
 

​​​​​​​Figuur 20 De verbeterpunten aangegeven door de leerlingen na een eerste testronde

Zo vonden de leerlingen het niet gemakkelijk om elkaar feedback te geven. De juiste woorden vinden om duidelijk en respectvol aan te geven op welk vlak leerlingen konden verbeteren vonden ze niet gemakkelijk. Het teacher design team voegde daarom een extra hulpkaart met qr – code toe aan het fotorek. Deze code leidt tot een padletbord met duidelijke criteria en zinnen voor tips en tops (figuur 21). 
 

​​​​​​​Figuur 21 Ondersteuning via Padlet voor het geven van peer feedback

Verder vonden de leerlingen het project ruim en hadden ze nood aan een samenvattend stappenplan waar ze naar konden terug kijken. Ook dat werd toegevoegd.
Tot slot maakten leerlingen zich ook wat zorgen om hun e- privacy. Ze maakten zich zorgen wie hun filmpjes allemaal kon zien. Een veilige digitale omgeving was voor hen heel belangrijk. Ook de nieuwe Europese privacywetgeving van 25 mei 2018 verplichtte ons om hierover na te denken. De GDPR (of ook Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG genoemd) gaat over het beheer en de beveiliging van persoonlijke gegevens van Europese burgers en dus ook die van de leerlingen. Alle gebruikte platformen werden daarom beveiligd met codes zodat de content beveiligd was en enkel bezichtigd kon worden in de klascontext.

De toekomst

Het eindproduct werd positief onthaald door de leerlingen en leerkrachten. Het project, gebaseerd op de ABC – aanpak, zorgt ervoor dat  BSO - leerlingen wel gemotiveerd zijn om te leren én dat ze dat op een autonomie manier kunnen doen. HAST én PXL geven het ontwerp een vaste plaats in het curriculum. Het ontwerp zal verspreid worden via een bootcamp georganiseerd door Tablio en workshops op PXL Congress. Om dit project verder op te volgen kan u terecht op de Facebookpagina van Tablio, op Twitter via #Tablio of @RosiusHanne, op instagram op het kanaal ‘tablioPXL’ of op tablio.eu. 

​​​​​​​Figuur 22 Enkele leerlingen en leden van het teacher design team

​​​​​​​